Ik denk dat we deze illusie ook collectief hebben, als samenleving. We zien onze maatschappelijke en culturele normen, waarden, wetten en gebruiken als beter dan die uit vroeger tijden. We kijken neer op barbaarse praktijken uit het verleden, zoals slavernij, kinderarbeid, kolonialisme, en denken dat onze morele ontwikkeling nu voltooid is. Vanuit onze huidige maatstaven zijn we geschokt over hoe ‘fout’ mensen in vroeger eeuwen soms waren. We bieden er alsnog onze excuses voor aan of willen zelfs hun fouten herstellen: straatnaambordjes verwijderen, teksten in boeken veranderen, bijvoorbeeld het N-woord. We beseffen hoezeer we etnische minderheden en de inheemse bevolking van gekoloniseerde landen hebben onderdrukt, uitgebuit en achtergesteld.

Zelfkritiek

De tijdgeest is veranderd. En toch worden nog steeds andere landen en zwakkere groepen benadeeld door onze levenswijze. We hebben onze vervuiling verplaatst naar landen waar onze producten en grondstoffen vandaan komen. We hebben zelf een enorme klimaatvoetafdruk, terwijl klimaatverandering in andere landen de meest desastreuze effecten heeft. We ontbossen andere landen om veevoer te verbouwen voor onze veestapel, we maken gebruik van goedkope arbeid in landen waar vaak nog sprake is van uitbuiting en kinderarbeid, en ook in eigen land worden arbeidsmigranten uitgebuit. 

Als we echt zo beschaafd en moreel ontwikkeld zijn geworden in de loop van de geschiedenis, zouden we meer zelfkritiek hebben. We zouden de betrekkelijkheid van onze huidige denkkaders zien. We zouden beseffen dat die ook weer veranderen en dat er in andere culturen zelfs nu al heel anders tegenaan gekeken kan worden. Denk aan de verontwaardiging van velen toen de Verenigde Naties een oordeel hadden over Zwarte Piet: ‘Wat weten zij van onze cultuur?’ Terwijl het juist zo interessant en leerzaam is om door de bril van een buitenstaander naar je eigen waarden en gebruiken te kijken, met een frisse blik, en te beseffen dat iedere cultuur en ieder tijdperk een eigen bril heeft. Wij vinden het raar dat er volken zijn waar vrouwen hun kinderen borstvoeding geven tot in de schoolleeftijd. En nog raarder dat die kinderen soms aan de borst gaan bij ándere vrouwen. Yek! Maar zelf drinken we de moedermelk van moeders van een andere diersoort: de melk die de koe maakt voor haar kalf. Hoe raar is dat?